Links in de foto de eigenlijke (hydraulisch gedreven) trekbank; rechts de bedieningstafel met grote ronde afleesschaal en (achter de afleesschaal, hier dus niet zichtbaar) een trommelschrijver voor het optekenen van trek-rek-diagrammen.
In november 1999 liep ik tegen deze trekbank aan. Hij stond in een bedrijf dat kort tevoren failliet was gegaan. De boedel was opgekocht, de panden werden leeggeruimd en ook deze prachtige machine zou worden verschrot. Of ik er misschien iets mee kon?
Wel, jaren geleden, op de HTS in Rotterdam, waar ik destijds in de werktuigbouwkunde werd geïnitieerd, had ik al eens met zo'n machine kunnen spelen. Het practicum in de mechanische technologie (mechtech) werd gegeven door de beste docent die ik ooit mocht meemaken en de practicum-proeven waren (voor mij in ieder geval) een waar genot. 't Is nooit meer overgegaan, ik speel nog steeds graag met (oude) machines.
Het toeval wil, dat ik al jaren een gedenkboekje van de firma Losenhausen in mijn bibliotheek heb staan. Het werd uitgegeven in 1940 toen de onderneming 60 jaar bestond. 't Is een mooi verzorgd werkje, dat natuurlijk het een en ander vertelt over de geschiedenis van het bedrijf.
Maar - destijds de belangrijkste reden om het boekje aan te schaffen - het staat barstensvol fraaie foto's van de werkplaatsen in het bedrijf. Op die foto's zie je als het ware een trekbank ontstaan. De Duitsers noemen dat een Werdegang - van houten model via gietstuk en de machinale bewerkingen naar de eindafname. De trekbanken die figureren op die foto's uit 1940 lijken als twee druppels water op de trekbank die we hier op de foto zien staan .... Je begrijpt 't al. Ik kon geen neen zeggen.
Natuurlijk waren er enkele praktische zaken op te lossen, onder andere het transport. Ik woon 100 km van het failliete bedrijf en je neemt zo'n machine niet zo onder de arm mee. Volgende vraag: waar laat je zo'n ding? Ik persoonlijk denk dat hij niet zou misstaan in de huiskamer, maar wellicht denken andere mensen daar anders over? Er is trouwens heel wat ruimte voor nodig wanneer je hem ook werkend wilt heropbouwen. En dat was wel mijn uitgangspunt! Gelukkig hèb ik genoeg ruimte in m'n werkplaats.
Trekbank voor de mechanische (destructieve) sterktebeproeving van proefstaven
Fabrikaat: Losenhausen (Düsseldorf); type UHP18; No.2342; bouwjaar1930
Hydraulisch gedreven; maximale belasting in trek 18ton; idem in druk 20ton
Bedienings- en uitleeskast
Fabrikaat: Trebel-Werk (Düsseldorf); type UHP18to; bouwjaar1956
Meetbereik: 2 ton tot 20ton
Losenhausen zelf omschreef dit machinetype als "Een conventionele universele beproevingsmachine voor trek-, druk- en buigonderzoek met elektro-hydraulische belasting en hydraulisch-mechanische krachtmeetinrichting". De meetinrichting heeft een slingermanometer met analoge schaal (hoofdwijzer en sleepwijzer) en een mechanische trommel-trek/rek-diagramschrijver. De standaard-meetbereiken zijn: 100% - 50% - 20% - 10%. De instelling van het meetbereik gebeurt door het opschuiven van de juiste gewichtsschijven op de slingerarm. De maximale slag van de bovenste spanbek c.q. buigtafel bedraagt 250mm en de belastingssnelheid kan worden gekozen tussen 0 en circa 80mm/min. De onderste spankop is met een electromotor verstelbaar via een schroefspil, moer, worm en wormwiel. De maximale afstand tussen de oplegpunten van de buigtafel is 800mm.
Deze foto toont de achterzijde van de trekbank en de bedieningstafel. De slingerarm van de manometer en de verschillende gewichtsschijven zijn hier goed zichtbaar. Links een vast aan het frame bevestigde pen. De schijven kunnen van deze pen op de pen aan de slingerarm, rechts, worden geschoven, wanneer deze in de nulstand (onbelast) staat. De dikte van de schijven is (van links naar rechts) 5:3:1:1. Zoals hier afgebeeld is de machine dus afgesteld op 10ton.